Sosyal Hizmet Üzerine

Her geçen gün, bireyler, aileler, aile yapısı ve sosyal kurumlar ile çevre içerisinde yer alan diğer sistemlerin işlev ve yapıları değişime uğramakta, yaşam bireyler için daha karmaşık bir hale gelmektedir. Bu durum, bireylerin sosyal çevreye uyumunu olumsuz yönde etkilemekte, ortaya çıkan bireysel talepler ile toplumsal kaynaklar arasındaki dengesizlik durumu ise strese yol açmaktadır. Bireyler, stresle baş edebilmek için çevrenin talep ve kaynakları ile kendi olanakları arasında bir denge kurmaya çabalamaktadır. İşte sosyal hizmet mesleği bu noktada devreye girerek, bireylerin sosyal işlevselliğinde meydana gelen tıkanmalarda profesyonel yardım sağlayan, değişmeyi insncıllaştırmaya çalışan bir işlev görür. Mesleğin bilgi temelinde yer alan ekolojik sistem yaklaşımında, birey ve çevresi arasında kurulacak uyum dengesi ile bireysel, ailevi ve toplumsal sorunların ortaya çıkmadan önlenebileceği ve sistemler arasında işlev eksikliklerinin giderilebileceği kabul edilmektedir. Bu yönüyle sosyal hizmet bağlantı kurucu, aracı rollerini görev edinen ve bireyin sosyal uyumunu ve işlevselliğini sağlamayı hedefleyen bir disiplin ve meslektir. Bu mesleki müdahalede Sosyal Hizmet Uzmanı, kaynak sistemlerinin etkili yanıtlar verebilmesi için örgütlere müdahale eder; toplumsal kaynakların adaletli dağılımını sağlayacak adil politikaları savunur ve sosyal hizmet uygulamasının tüm boyutlarını araştırır. Bütüncül uygulamada SHU, değişimi yönetmek için, çok-düzeyli değerlendirmeler ve çok-yöntemli müdahaleler gerçekleştirir” (Şahin ve Küçükkaraca, 2002: 172).

İnsan, biyopsikososyal boyutu olan kültürel bir varlık olarak, davranışlarıyla çevresini etkilediği gibi aynı zamanda içinde bulunduğu çevresel sistemlerden de etkilenmektedir (Ashman ve Hull, 1999: 15). Bireyin davranışı, biyolojik, psikolojik ve sosyal gelişimi, yaşadığı sosyal çevre içerisinde meydana gelen etkileşimlerin yönüne göre değişmektedir. 1960’lı yıllardan sonra sosyal hizmet mesleğinde meydana gelen gelişmelerle, “çevresi içinde birey” anlayışı öne çıkmıştır. Sosyal hizmet açısından, insan davranışına etki eden iç ve dış kuvvetlerin karşılıklı etkileşimleri üzerinde durularak, bireylerin farklı durumlara uyumlarını sağlayan geçerli davranış kalıpları tanımlanmış, çevresi içerisinde bulunan insan ve diğer sistemlerin birbirleri üzerinde meydana getirdikleri etkiler açıklanmaya çalışılmıştır (O’Melia, Miley ve Dubois 1998: 31-32).

İnsan gelişimi ekolojisinde; gelişen insan organizmasıyla, yaşayıp büyüdüğü çevre arasındaki etkileşim, aile, okul, akranlar ve akrabaları, onun yaşantısını ve gelişimini etkileyen kitle iletişim araçları, komşular, sosyal hizmet, eğitim, sağlık, sosyal güvenliğe ilişkin kurumlar ve bütün bu sistemlerin kendi içindeki bağlantılarını sağlayan unsurlar, kurumların üst düzeyde makro sosyoekonomik politikaları ile ülkenin ve toplumun inanç, değer ve ideolojilerini içeren sistem içerisinde bireylerin gelişimi olumlu ya da olumsuz yönde değişebilmektedir.

Bu bağlamda “sosyal hizmetler”, bireylerin sağlık ve iyi olma halinin korunarak geliştirilmesi, daha yeterli hale gelmelerinde, aile bağlarının güçlendirilmesinde, birey-aile ve grupların sosyal işlevlerini başarılı bir şekilde yerine getirebilmelerinde, profesyonel yardım hizmeti sunan sosyal hizmet uzmanı ve diğer meslek elemanları tarafından yürütülen etkinlik, plan ve programların bütünüdür (Barker, 2004)

Bir bilim ve meslek olarak “sosyal hizmet”ise, birey ve grupların kendi kontrolleri dışında ya da kendilerinden kaynaklanan nedenlerle karşılaştıkları çeşitli sorunlarda onlara profesyonel yardım ve destek sağlayan; korunma ihtiyacı olan çocuklar, gençler, engelli bireyler, yoksullar, kronik hastalığı olanlar ve aileleri, travma yaşamış bireyler, suça sürüklenen çocuklar, gençler, bakıma ve korunmaya muhtaç yaşlılar, yoksul aileler vb. gibi tüm ihtiyaç ve risk altında yaşayan bireylere yönelik, profesyonel müdahaleler ve mesleki yaklaşımlarla mikro, mezzo ve makro düzeylerde çalışmalar gerçekleştirme ehliyeti olan bir disiplin ve uygulama alandır.

Uzun yıllardır sadece Hacettepe Üniversitesi’ nde “sosyal hizmet uzmanı” yetiştirilirken ihtiyacın çok büyük olduğu YÖK tarafından tespit edilerek, son yıllarda Aydın’da, Sakarya’da, Isparta’da, Konya’da, Düzce’de, Yalova’da, Ankara Üniversitesi ve Başkent üniversitesinde “sosyal hizmet” eğitimi veren bölümler açılması, uzun yıllardır ihmal edilmiş bu mesleğin, sosyal sorunları çözmedeki yaşamsal misyonunun geç de olsa fark edildiğini göstermektedir.

Ülkemizde sosyal hizmet uzmanlarının rol ve işlevlerini etkili olarak ortaya koyabilmeleri için, güçlü bir şekilde mesleklerini temsil edebilmeleri, mesleğin gelişimi için koordinasyonu sağlamaları gerekmektedir. Sosyal hizmet uzmanları, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sosyal politikanın genişletilebilmesi için, alan uygulamaları, savunuculuk rolü ve mesleki kültürü yaratma konusunda etkin işbirliği ve eşgüdüm gerçekleştirebilmelidirler. İşte www.ismetgalip.com bu misyonun bir temsilcisidir.

SHU Dr. İsmet Galip YOLCUOĞLU / 12.07.2010